استعارة مفهومی شناخت در گلشن راز

Abstract

عرفان شیوه­ای عملی و فردی برای شناخت است که در انتخاب مسیر و ابزار، دل را برگزیده است تا از راه دل به دریافتی شخصی برسد، از این­رو، شناخت مهمترین اصطلاح در نزد عرفاست که به تعداد دلها، راه­هایی پیش­پای سالکان و مریدان برای رسیدن به آن، نهاده­شده­است. در متون تعلیمی- عرفانی، که هدف آن­ها انتقال تجربیات شخصی است، دیدگاه­های مختلفی وجود ­دارد. برای نزدیک نمودن این مفهوم انتزاعی و پرابهام، گلشن راز شیخ محمود شبستری، منبع خوبی است که در آن نویسنده، دریافت شخصی خود را دربارۀ شناخت، با ابزار زبان بیان داشته­است. از سویی دیگر، علاوه بر استعارات ادبی، استعارة مفهومی را نیز می­توان راهی برای دریافت شیوة شناختی افراد یافت. نظریة استعارة مفهومی کارکرد استعاره را از ابزاری برای هنر، به ابزاری برای بیان اندیشه­ها سوق می­دهد که خط و سیر فکری گوینده را نشان می­دهد. . این پژوهش که مبتنی بر مطالعة اشعار گلشن­راز و گزینش شواهد شعری است، به شیوة توصیفی و تحلیلی به بررسی  کلان تصویر و استعارة کانونی " شناخت، سفر است"، پرداخته و پس از استخراج گزاره­ها و تصاویر فرعی، به مسیر شناخت ذهنی وی که استفاده از استعاره­های هستی­شناسی به صورت عمده و استعاره­های جهتی در خرده­استعارات است، دست یافته­است.